North American AT.6 Harvard

Van de North American T.6 Harvard werden duizenden exemplaren gebouwd die door zowat iedere luchtmacht ter wereld gebruikt werden. De Belgische Luchtmacht gebruikte dit type jarenlang voor de gevorderde vliegopleiding. Nadat kandidaat-piloten de Stampe-Vertongen SV.4 meester waren, ging de training verder op de veel zwaardere en complexere Harvard.

Het exemplaar in onze collectie vloog tijdens zijn militaire carrière bij de Zuid-Afrikaanse luchtmacht. Ongeveer twintig jaren geleden kwam het naar ons land en sindsdien is het te zien in het museum.

In 2011 werd het herschilderd in FAF-kleuren, de vuursteunflight van de Belgische Luchtmacht, die tijdens en na de onafhankelijkheidsperiode in Kongo actief was. De registratie H210 verwijst naar het toestel waarmee Lt.-Vlieger Baudouin de Changy in die periode actief was. Hij redde door een gedurfde actie één van zijn neergestorte collega’s uit vijandelijk gebied, maar kwam enkele dagen later om het leven bij een nieuwe actie.

Om de gebeurtenissen van 50 jaar geleden enigszins te kaderen, geven we hierbij een korte beschrijving van deze periode, ontleend aan “Dagboek van een FAF-piloot” van Wilfried De Brouwer. Het integrale dagboek kan teruggevonden worden op het internet. Met dank aan Wilfried De Brouwer.

Naar aanleiding van onlusten in Leopoldstad (Kinshasa) eind 1959, besliste de legerleiding begin 1960 om een twaalftal Harvards op basis Kamina te bewapenen met 4 mitrailleurs .303, launchers voor 6 raketten en 2 aanhechtingspunten voor “General Purpose” bommen. De toestellen werden ingedeeld in drie steunflights van elk vier toestellen, gebaseerd in Kigali (Ruanda), Kindu en Kitona (Kongo) en bestaande uit vijf piloten en zes mecaniciens. De toestellen hadden door hun conversie wel enigszins aan wendbaarheid ingeleverd. Wilfried werd in juni 1960 gebaseerd in Kongo, en na een korte conversieopleiding vertrok hij met enkele collega’s op 22 juni naar Kitona.

Daar werden al onmiddellijk navigatievluchten uitgevoerd, om zowel de omgeving te leren kennen, alsook de aanwezige landgenoten op de plantages en in de nederzettingen gewend te maken met de radioprocedures.

Op 4 juli werden de eerste onlusten en muiterijen gemeld, gevolgd door nog meer muiterijen en verkrachtingen. De massale evacuatie van Europeanen profileerde zich al snel. De FAF-bemanningen werden op stand-by gezet. Op 11 juli werd de opdracht gegeven om enkele intimidatievluchten boven Boma en Matadi uit te voeren. Na het zien van een vuurpijl, die eerst als een intimidatiepoging vanwege de rebellen werd gezien, bleek echter dat de H202 van Guy Depypere was neergestort op zo’n 300m van de startbaan. Met een tweede vuurpijl kon de onfortuinlijke piloot zijn positie aangeven en beseften we dat hij zich kon verplaatsen en op weg was naar het vliegveld. Hulp halen was moeilijk aangezien onze basis op een half uur vliegen lag en we geen radiocontact hadden met de schepen van de Zeemacht die in de haven lagen. Ik kon contact leggen met de wingman van de neergestorte piloot, die het nodige zou doen op de basis in Kitona. Terwijl ik op terugweg was naar de plaats van de crash, kreeg ik over de radio te horen dat mijn leader – Baudouin – er in geslaagd was de piloot op te pikken.

Baudouin had ook de tweede vuurpijl opgemerkt en was, terwijl Wilfried probeerde radiocontact te leggen met de basis en de derde piloot, op het vliegveld geland. 

De rebellen waren uit de verkeerstoren gekomen, maar waren terug binnen gevlucht, nadat de Harvard zich in hun richting had gepositioneerd en zij de mitrailleurs en raketten hadden gezien. De onfortuinlijke piloot kwam uiteindelijk uit het hoge gras langs de startbaan te voorschijn en kon zich met veel moeite in de cockpit van de Harvard hijsen. “Thumbs up” en al snel waren zij terug in de lucht en op weg naar hun basis. Deze heldhaftige houding is uniek in de geschiedenis van de Belgische Luchtmacht.

Bij de terugkeer in Kitona, ondekten onze mecaniciens kogelgaten in elk van de drie overblijvende Harvards, wat er duidelijk op wees dat Matadi en omgeving alles behalve rustig was.

Baudouin zou enkele dagen later omkomen, wanneer hij op 17 juli trachtte een mitrailleursnest uit te schakelen. Zijn toestel, de H210, werd neergehaald en volgens ooggetuigen werd de piloot door de rebellen afgemaakt met machetes toen hij trachtte uit de cockpit te klimmen. Zijn lichaam werd voor de krokodillen gegooid.